Όταν ένας βλεννογόνος εμφανίζει χαρακτηριστικά ατυπίας στην εξέταση με το κολποσκόπιο, θα πρέπει να ληφθεί βιοψία και να μελετηθεί ιστολογικά, προκειμένου να τεθεί ακριβής διάγνωση της παθολογίας, εάν υπάρχει. Η κολποσκόπηση έχει ως σκοπό να εντοπίσει τυχόν αλλοιώσεις. Δεν μπορεί να θέσει ιστολογική διάγνωση. Υπάρχουν όμως συστήματα κολποσκοπικής αξιολόγησης των αλλοιώσεων στον τράχηλο της μήτρας, που σκοπό έχουν να βοηθήσουν τον αρχάριο στην κολποσκόπηση, για να μπορέσει να εντοπίσει την περιοχή με τη μεγαλύτερη ατυπία. To πιο δημοφιλές είναι το σύστημα αξιολόγησης κατά Reid. Σύμφωνα με το σύστημα αυτό η αλλοίωση αξιολογείται με βάση 4 κριτήρια: α) περίγραμμα αλλοίωσης, β) βαθμός λεύκανσης του επιθηλίου μετά το οξικό, γ) αγγείωση επιθηλίου και δ) αντίδραση στη χρώση με lugol. Τα ανωτέρω χαρακτηριστικά βαθμολογούνται, το καθένα ξεχωριστά, με 0, 1 ή 2 βαθμούς. Συνολικός βαθμός 0-2 είναι ενδεικτικός ήπιας αλλοίωσης (απλή μόλυνση από HPV, ή ανώριμο μεταπλαστικό επιθήλιο). Οι αλλοιώσεις που παίρνουν 3-5 βαθμούς είναι CIN 1 ή 2, ενώ οι αλλοιώσεις με 6 ή περισσότερο συνήθως είναι CIN 2 και 3. Ας δούμε αναλυτικά το σύστημα βαθμολόγησης κατά Reid με αντίστοιχα παραδείγματα*:
* Τα παραδείγματα που έχουν επιλεγεί εδώ είναι τυπικά για διδακτικούς λόγους. Δεν αξιολογείται μια αλλοίωση με μια μόνο παράμετρο. Τονίζεται ότι πρέπει να βαθμολογηθούν όλες οι παράμετροι για να προκύψει η τελική βαθμολογία.
Περίγραμμα αλλοίωσης
Βαθμός 0: α) Επίπεδες αλλοιώσεις των οποίων τα όρια δεν ξεχωρίζουν σαφώς από τον υγιή βλεννογόνο που τις περιβάλλει. Τα όρια μπορεί να μοιάζουν με τις απολήξεις φτερού ή να είναι οδοντωτά. β) Αλλοιώσεις με μικροθηλωματώδη παρυφή ενδεικτική κονδυλωματώδους υφής. γ) Δορυφορικές αλλοιώσεις που ευρίσκονται εκτός της ζώνης μετάπλασης (Εικόνα 1).
Βαθμός 1: Οι αλλοιώσεις αφορίζονται σαφώς από τον υγιή βλεννογόνο, με οξέα άκρα, που ευθειάζονται κατά τόπους (Εικόνα 2).
Βαθμός 2: α) Αλλοιώσεις με υπερυψωμένα άκρα. Μπορεί να ξεκολλούν από τον υγιή βλεννογόνο (Εικόνα 3). β) Αλλοιώσεις που περικλείουν δύο διαφορετικές διαβαθμίσεις κολποσκοπικής ατυπίας (συνήθως η χειρότερη περιοχή βρίσκεται κεντρικά) (Εικόνα 4).
Εικόνα 1. Το περίγραμμα όλων των αλλοιώσεων βαθμολογείται με 0. Οι α και β είναι μεταπλαστικό επιθήλιο. Στη γ οι δορυφορικές αλλοιώσεις είναι επίπεδα κονδυλώματα.
Εικόνα 2. Περίγραμμα αλλοίωσης: βαθμός 1. To τμήμα της αλλοίωσης κοντά στο τραχηλικό στόμιο έχει σαφή και ευθειασμένα όρια (περίπτωση CIN-2).
Εικόνα 3. Περίγραμμα βαθμοί 2. Τα όρια της αλλοίωσης είναι υπερυψωμένα και ξεκολλούν (περίπτωση CIN 3).
Εικόνα 4. Περίγραμμα βαθμοί 2. Διακρίνουμε δύο διαφορετικούς βαθμούς κολποσκοπικής ατυπίας (αλλοίωση μέσα στην αλλοίωση). Η περιοχή με τη μεγαλύτερη ατυπία είναι πάντοτε η κεντρική (CIN 3).
Χρώμα αλλοίωσης
Βαθμός 0: α) Αλλοιώσεις με ξεθωριασμένο, «ημιδιαφανές» λευκό. β) Αλλοιώσεις δορυφορικές έξω από τη ΖΜ. γ) Αλλοιώσεις με λαμπερό λευκό σαν χιόνι (Εικόνα 5).
Βαθμός 1: Το χρώμα των αλλοιώσεων αυτών είναι θαμπό λευκό με ελαφρά γκρίζα απόκλιση (Εικόνα 6).
Βαθμός 2: Αλλοιώσεις με μπεζ-λευκό χρώμα. Μοιάζει με το χρώμα που έχουν τα όστρακα (Εικόνα 7).
Εικόνα 5. Οι αλλοιώσεις με ξεθωριασμένο λευκό αλλά και αυτές με λαμπερό λευκό του χιονιού παίρνουν βαθμό 0. α) Μεταπλαστικό επιθήλιο. β) Κονδύλωμα τραχήλου.
Εικόνα 6. Χρώμα αλλοίωσης, βαθμός 1. Περίπτωση CIN 2.
Εικόνα 7. Χρώμα αλλοίωσης, βαθμός 2. Περίπτωση CIN-3.
Αγγεία αλλοίωσης
Βαθμός 0: Για τις αλλοιώσεις με λεπτή διάστιξη και μωσαϊκό, που σχηματίζονται από τριχοειδή των οποίων ο αυλός δεν έχει διευρυνθεί. Υπάρχει ομοιομορφία όσον αφορά τη διάμετρο του αυλού τους (Εικόνα 8).
Βαθμός 1: Απουσία επιφανειακών αγγείων μετά την εφαρμογή του οξικού.
Στις αλλοιώσεις αυτές είναι τόσο πυκνό το λευκό επιθήλιο που εμποδίζει την ανάδειξη των αγγείων (Εικόνα 9).
Βαθμός 2: Αλλοιώσεις με έντονη διάστιξη ή μωσαϊκό (Εικόνα 10).
Εικόνα 8. α και β. Λεπτή διάστιξη και μωσαϊκό. Αγγεία, βαθμός 0. Πρόκειται για μεταπλαστικό επιθήλιο και στις δύο περιπτώσεις.
Εικόνα 9. α και β. Απουσία αγγείων. Οι αλλοιώσεις βαθμολογούνται με 1 όσον αφορά τα αγγεία. Πρόκειται για HSIL.
Εικόνα 10. α και β. Έντονη διάστιξη και μωσαϊκό. Βαθμολογία αγγείωσης 2. Πρόκειται για περιπτώσεις CIN-3.
Αντίδραση στο lugol
Βαθμός 0: α) Αλλοιώσεις με θετική χρώση στο ιώδιο. Βάφονται σκούρο καφέ (σαν μαόνι). β) Αλλοιώσεις αρνητικές στο ιώδιο, που βαθμολογούνται όμως με 3 ή και λιγότερους βαθμούς με βάση τα άλλα κριτήρια.
Βαθμός 1: Αλλοιώσεις με μερική πρόσληψη ιωδίου, διαφορετικού όμως βαθμού σε διαφορετικές περιοχές.
Βαθμός 2: Αλλοιώσεις ιωδιοαρνητικές που αξιολογούνται ως σοβαρές με βάση τα προηγούμενα κριτήρια (Εικόνα 11).
Όπως και ο ίδιος ο Reid ανέφερε, η δοκιμασία με το ιώδιο δεν είναι πάντοτε ασφαλής και πρέπει να αξιολογείται σε συνάρτηση με τις υπόλοιπες. Αντίθετα χρησιμεύει πολύ στην εντόπιση αλλοιώσεων στον κόλπο και προεγχειρητικά για την οριοθέτηση της ΖΜ.
Εικόνα 11. α) ΖΜ μετά από την εφαρμογή του οξικού και β) μετά την εφαρμογή lugol. Στην 5η ώρα διακρίνεται οξυτενές κονδύλωμα. Στο πρόσθιο χείλος του τραχήλου οι αλλοιώσεις είναι πιο ελαφρές. Βιοψία από τη 6η ώρα κοντά στο στόμιο έδειξε CIN-3. Η ιστολογική εξέταση του κώνου έδειξε αλλοιώσεις από CIN-1 μέχρι in Situ. Φαίνεται ο διαφορετικός βαθμός πρόσληψης του lugol. Επίσης φαίνεται η αξία της χρώσης με lugol προεγχειρητική για την οριοθέτηση των εξωτερικών ορίων της αλλοίωσης.
