Οστεοπόρωση

Η οστεοπόρωση είναι μια νόσος που αποδυναμώνει τα οστά, καθιστώντας τα πιο εύθραυστα με αποτέλεσμα τα ξαφνικά και απροσδόκητα κατάγματα. 

Συχνά εξελίσσεται χωρίς συμπτώματα ή πόνο και για αυτό αποκαλείται και “σιωπηλή νόσος”. Επειδή ακριβώς, μπορεί να εξελίσσεται στον οργανισμό και να μην ανιχνεύεται μέχρι να προκύψει κάποιο οστό κάταγμα. 

Το παρόν άρθρο παρέχει μια πλήρη ενημέρωση γύρω από την οστεοπόρωση, τα συμπτώματά της, πώς μπορεί να προληφθεί και να θεραπευτεί καθώς και πως συνδέεται με την εμμηνόπαυση.

Αίτια και Συμπτώματα | Διάγνωση και Θεραπεία | Πρόληψη | Οστεοπόρωση και Εμμηνόπαυση | Συνήθεις Ερωτήσεις

Τι είναι η οστεοπόρωση;

Η λέξη οστεοπόρωση ετυμολογικά προέρχεται από τις λέξεις οστούν (κόκαλο) και πορώδης (αυτός που έχει πόρους). 

Είναι μια αρρώστια που καθιστά αδύναμα τα οστά και αν την έχει κάποιος, μπορεί να βρίσκεται σε κίνδυνο για ξαφνικά κατάγματα στα κόκκαλα. 

Η οστεοπόρωση είναι συνυφασμένη με λιγότερη οστική μάζα και δύναμη. 

Συχνά αναπτύσσεται χωρίς συμπτώματα ή πόνο και δεν ανακαλύπτεται μέχρι να αποδυναμωθούν τα κόκκαλα και να γίνουν κατάγματα. 

Τα περισσότερα από αυτά είναι κατάγματα του ισχίου, του καρπού και της σπονδυλικής στήλης.

Τα οστά μπορεί να γίνουν τόσο εύθραυστα που ακόμα και ένα μικρό πέσιμο ή  σκύψιμο μπορεί να προκαλέσει κάταγμα.

Ποιος μπορεί να αποκτήσει οστεοπόρωση;

Μολονότι η οστεοπόρωση συμβαίνει και στα δύο φύλα, οι γυναίκες έχουν περισσότερες πιθανότητες να την αναπτύξουν συγκριτικά με τους άνδρες. 

Στις μεγάλες ηλικίες, μια στις δύο γυναίκες και ένας στους τέσσερις άνδρες θα υποστεί κάταγμα σχετιζόμενο με την οστεοπόρωση. Ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού μετά την ηλικία των 50 ετών έχει χαμηλή οστική πυκνότητα που τους θέτει σε κίνδυνο ανάπτυξης οστεοπόρωσης. Η πάθηση αυτή ονομάζεται οστεοπενία.

Υπάρχουν βήματα που μπορείτε να κάνετε για την πρόληψη της οστεοπόρωσης. 

Υπάρχουν επίσης, θεραπείες που μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο καταγμάτων, εάν όντως έχετε διαγνωστεί επίσημα με οστεοπόρωση.

Οστεοπόρωση: Αίτια και Συμπτώματα 

Τι προκαλεί οστεοπόρωση;

Τα οστά αποτελούνται από ζωντανό, αναπτυσσόμενο ιστό. Το εσωτερικό ενός υγιούς οστού μοιάζει με ένα σφουγγάρι. 

Όταν αναπτύσσεται η οστεοπόρωση, «οι τρύπες» στο «σφουγγάρι» αυξάνονται, αποδυναμώνοντας το εσωτερικό του οστού. 

Τα οστά:

• υποστηρίζουν το σώμα
• προστατεύουν τα υπόλοιπα ζωτικά όργανα
• αποθηκεύουν ασβέστιο και άλλα μέταλλα

Όταν ο οργανισμός χρειάζεται ασβέστιο, διασπά και αποικοδομεί τα οστά. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται αναδιαμόρφωση των οστών (bone remodeling) και προμηθεύει το σώμα με το απαιτούμενο ασβέστιο, ενώ ταυτόχρονα κρατά τα οστά δυνατά.

Περίπου μέχρι την ηλικία των 35, συνήθως ο ανθρώπινος οργανισμός χτίζει περισσότερο οστίτη ιστό από όσο χάνει. 

Μετά την ηλικία των 35, η αποδόμηση των οστών συμβαίνει γρηγορότερα από την δημιουργία τους, γεγονός που προκαλεί σταδιακή απώλεια οστικής μάζας.

Μετά την εμμηνόπαυση, ο ρυθμός διάσπασης των οστών γίνεται ακόμα πιο γρήγορα.

Ποια είναι τα συμπτώματα της οστεοπόρωσης;

Δεν υπάρχουν συγκεκριμένα συμπτώματα οστεοπόρωσης. 

Για αυτό κάποιες φορές η οστεοπόρωση αποκαλείται «σιωπηλή» αρρώστια. Ωστόσο, πρέπει να δώσετε προσοχή, εάν παρατηρήσετε τα εξής:

• Απώλεια ύψους (μείωση του ύψους κατά ενάμιση εκατοστό ή περισσότερο)
• Διαφορά στη στάση του σώματος (καμπούρα ή σκύψιμο προς τα εμπρός)
• Δύσπνοια (μικρότερη χωρητικότητα των πνευμόνων λόγω συμπιεσμένων δίσκων)
• Πόνο χαμηλά στην πλάτη

Ποιος έχει περισσότερο κίνδυνο να αναπτύξει οστεοπόρωση;

Υπάρχουν πολλοί παράγοντες κινδύνου, που αυξάνουν τις πιθανότητες να αναπτύξετε οστεοπόρωση με τους δύο πιο βασικούς να είναι η ηλικία και το φύλο ενός ανθρώπου.

Ο κίνδυνος για κατάγματα από οστεοπόρωση αυξάνεται με την ηλικία. 

Οι γυναίκες:

• Άνω των 50 ετών ή οι μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες έχουν περισσότερο κίνδυνο ανάπτυξης οστεοπόρωσης. 
• Υφίστανται ταχεία οστική απώλεια τα πρώτα δέκα χρόνια μετά την έναρξη της εμμηνόπαυσης, γιατί η εμμηνόπαυση μειώνει την παραγωγή οιστρογόνων, των ορμονών που προστατεύουν από την απώλεια οστών.

Οι άνδρες:

• Η πιθανότητα οστεοπόρωσης στους άνδρες σχετίζεται με την ηλικία τους. 
• Οι άνδρες που είναι άνω των 50 ετών έχουν περισσότερες πιθανότητες να έχουν οστεοπόρωση (είναι πιο συχνή από τον καρκίνο του προστάτη). 

Υπόλοιποι παράγοντες – κίνδυνοι για ανάπτυξη οστεοπόρωσης: 

• Εθνικότητα: οι γυναίκες της λευκής φυλής γονιδιακά έχουν περισσότερες πιθανότητες να αποκτήσουν οστεοπόρωση.
• Δομή των οστών και το βάρος ενός ανθρώπου: οι πιο μικρόσωμοι και αδύνατοι άνθρωποι βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο να αποκτήσουν οστεοπόρωση συγκριτικά με άτομα με μεγαλύτερο σωματικό βάρος και μεγαλύτερο σκελετό.
• Ηλικία: όσο μεγαλώνει κανείς, έχει περισσότερες πιθανότητες να αποκτήσει οστεοπόρωση.
• Οικογενειακό ιστορικό: εάν οι γονείς ή τα μεγαλύτερα αδέλφια σας εμφάνισαν οστεοπόρωση μπορεί να βρίσκεστε σε μεγαλύτερο κίνδυνο. Πρέπει να ελεγχθείτε.
• Ορισμένα φάρμακα (όπως η κορτιζόνη ή νοσήματα, μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο για οστεοπόρωση. Καλό είναι να ελέγχεστε για οστεοπόρωση στις παρακάτω περιπτώσεις:
  • Υπερδραστηριότητα του θυρεοειδούς (υπερθυρεοειδισμός), των παραθυρεοειδών ή των επινεφριδίων
  • Ορμονική θεραπεία για καρκίνο του προστάτη
  • Φλεγμονώδης νόσος του εντέρου
  • Ασθένειες του αίματος, όπως το πολλαπλούν μυέλωμα
  • Ρευματοειδής αρθρίτιδα 
  • Καρκίνος

Αυτά που πρέπει επίσης να προσέξετε είναι:

• Οι διατροφικές σας συνήθειες: είναι πιο πιθανό να αναπτύξετε οστεοπόρωση, εάν ο οργανισμός σας δεν λαμβάνει ασβέστιο και βιταμίνη D. 
• Ο τρόπος ζωής: οι άνθρωποι που έχουν καθιστική ζωή, χωρίς δραστηριότητες, έχουν περισσότερες πιθανότητες να έχουν οστεοπόρωση.
• Το κάπνισμα: οι καπνιστές έχουν περισσότερες πιθανότητες για οστεοπόρωση.
• Το αλκοόλ: η υψηλή κατανάλωση αλκοόλ αυξάνει τον κίνδυνο για οστεοπόρωση.

Πως διαγιγνώσκεται η οστεοπόρωση;

Ο γιατρός σας μπορεί να ζητήσει να κάνετε ειδικές εξετάσεις, για να δει πως είναι τα οστά σας γενικά, χωρίς απαραίτητα να έχετε παρουσιάσει κάποιο σύμπτωμα. 

Η συνήθης εξέταση είναι η μέτρηση της οστικής πυκνότητας.

Οι συνήθεις ακτινογραφίες θα δείξουν οστεοπόρωση μόνο, όταν η νόσος βρίσκεται σε πολύ προχωρημένο στάδιο.

Όλες οι γυναίκες άνω των 45 ετών θα πρέπει κάνουν εξέταση μέτρησης οστικής πυκνότητας. 

Συνήθως, ελέγχεται η οστική πυκνότητα στο ισχίο και τη σπονδυλική στήλη.

Άνδρες που είναι άνω των 65 ετών καλό θα ήταν να κάνουν εξετάσεις μέτρησης οστικής πυκνότητας ανεξάρτητα από το εάν έχουν συμπτώματα οστεοπόρωσης.

Θεραπεία οστεοπόρωσης

Πρέπει να εντάξετε στο πρόγραμμά σας:

• άσκηση: οι ασκήσεις βάρους, αντίστασης και ισορροπίας είναι πολύ σημαντικές.
• σωστή διατροφή, ίσως και λήψη κάποιων συμπληρωμάτων διατροφής που θα σας συστήσει ο γιατρός σας.

Ποια φάρμακα χρησιμοποιούνται για την οστεοπόρωση;

Υπάρχουν αρκετά φάρμακα για την θεραπεία της οστεοπόρωσης. 

Ο γιατρός σας θα κρίνει ανάλογα με την κατάστασή σας ποιο είναι το κατάλληλο για εσάς. 

Η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει:

• ορμόνες (οιστρογόνα, τεστοστερόνη, καλσιτονίνη)
• ραλοξιφαίνη
• διφωσφονικά
• άλλα φάρμακα

Είναι εφικτή η θεραπεία της οστεοπόρωσης χωρίς φάρμακα; 

Ο τρόπος ζωής και οι διατροφικές συνήθειες διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην πρόληψη της οστεοπόρωσης. 

Ωστόσο, επειδή η οστεοπόρωση είναι μια νόσος που μπορεί να αποβεί αρκετά επισφαλής για την υγεία, δεν είναι εύκολο να θεραπευτεί χωρίς την ιατρική παρέμβαση. 

Οι αλλαγές που μπορεί να κάνετε στις καθημερινές σας συνήθειες μπορεί να μην είναι αρκετές, εάν έχει χαθεί μεγάλη οστική πυκνότητα.

Η τακτική γυμναστική, η ισορροπημένη διατροφή, η αποφυγή καπνίσματος και αλκοόλ και η πρόσληψη ασβεστίου και βιταμίνης D σίγουρα βοηθούν στην πρόληψη της οστεοπόρωσης, αλλά εάν έχει ήδη εγκατασταθεί χρειάζεται και φαρμακευτική αγωγή.

Πρόληψη οστεοπόρωσης

Η σωστή διατροφή και η συστηματική άσκηση είναι το Α και το Ω για την υγεία των οστών μας.

Ασβέστιο και βιταμίνη D:

Άνδρες και γυναίκες ηλικίας 18 και 50 ετών χρειάζονται ημερησίως 1000mg ασβεστίου τη μέρα. 

Αυτή η καθημερινή ποσότητα αυξάνεται σε 1200mg, όταν οι γυναίκες φτάνουν στην ηλικία των 50 ετών και οι άνδρες στην ηλικία των 70 ετών.

Καλές πηγές ασβεστίου αποτελούν:

• Γαλακτοκομικά προϊόντα χαμηλά σε λιπαρά
• Πράσινα φυλλώδη λαχανικά
• Σολωμός ή σαρδέλες
• Σόγια

Μερικές φορές χρειάζεται να πάρετε και συμπληρώματα ασβεστίου ή και βιταμίνη D. Ο γιατρός σας θα σας καθοδηγήσει.

Το σωματικό βάρος και η άσκηση: 

• Όταν κάποιος είναι λιποβαρής, έχει αυξημένη τάση για οστεοπενία και για οστεοπόρωση. 
• Οι υπέρβαροι άνθρωποι επίσης έχουν περισσότερες πιθανότητες για κατάγματα του βραχίονα και του χεριού. 
• Επομένως, η διατήρηση ενός φυσιολογικού βάρους είναι απαραίτητη.
• Η άσκηση μπορεί να σας βοηθήσει να χτίσετε έναν οργανισμό με γερά οστά και να ελαττώσετε την μετέπειτα απώλειά τους. 
• Η γυμναστική θα ευεργετήσει τα οστά σας. Όποτε και να αρχίσετε τη γυμναστική θα ευεργετηθείτε, αλλά θα έχετε και περισσότερα οφέλη, αν ξεκινήσετε από την νεανική σας ηλικία. Συνιστώνται ιδιαίτερα το περπάτημα, το τρέξιμο και ο χορός.
• Καλό είναι να γίνεται ένας συνδυασμός ασκήσεων μυϊκής ενδυνάμωσης και ισορροπίας.
• Επιπλέον, οι ασκήσεις ισορροπίας μειώνουν τον κίνδυνο των πτώσεων, όσο ένας άνθρωπος μεγαλώνει.

Διακοπή καπνίσματος

Είναι απαραίτητη η διακοπή του καπνίσματος, καθώς το κάπνισμα:

• Συνδέεται με μειωμένη οστική πυκνότητα και αυξημένο κίνδυνο καταγμάτων.
• Μειώνει την κυκλοφορία του αίματος στα οστά και σε πολλούς άλλους ιστούς του σώματος.
• Μειώνει την απορρόφηση ασβεστίου από τον οργανισμό, το οποίο είναι απαραίτητο για τις ζωτικές κυτταρικές λειτουργίες και την υγεία των οστών.
• Επηρεάζει την ισορροπία των ορμονών, συμπεριλαμβανομένων των οιστρογόνων, τα οποία είναι απαραίτητα για την οικοδόμηση και τη διατήρηση ενός ισχυρού σκελετού στις γυναίκες και στους άνδρες.
• Η νικοτίνη στα τσιγάρα επιβραδύνει την παραγωγή των κυττάρων που παράγουν οστά, που ονομάζονται οστεοβλάστες.

Περιορισμός του αλκοόλ

• Το αλκοόλ επηρεάζει την πυκνότητα των οστών, την ταχύτητα με την οποία τα οστικά κύτταρα αναδομούνται και τον τρόπο με τον οποίο το σώμα σας απορροφά σημαντικά θρεπτικά συστατικά για τον σχηματισμό των οστών. 
• Η περιστασιακή κατανάλωση μικρής ποσότητας αλκοόλ είναι πιθανότατα ασφαλής ακόμη και αν διατρέχετε κίνδυνο οστεοπόρωσης, αν σας έχουν πει ότι έχετε οστεοπενία ή αν έχετε λάβει διάγνωση οστεοπόρωσης.
• Επομένως, χρειάζεται μέτρο στην κατανάλωση του αλκοόλ, καθώς και ο συνδυασμός του με ισορροπημένη διατροφή και άσκηση.

Οστεοπόρωση και Εμμηνόπαυση

Η οστεοπόρωση αποτελεί μια επιπλοκή της εμμηνόπαυσης που προσβάλλει ένα μεγάλο ποσοστό των γυναικών άνω των 50 και μπορεί να οδηγήσει σε κατάγματα, συνήθως του ισχίου και των σπονδύλων με σοβαρά επακόλουθα. 

Αυτό συμβαίνει λόγω της πτώσης των επιπέδων των οιστρογόνων. Τα οιστρογόνα προστατεύουν από την απώλεια των οστών.

Αλλά, όταν μια γυναίκα μπαίνει στην εμμηνόπαυση, το σώμα της παράγει λιγότερα οιστρογόνα.

Επομένως, η παραγωγή λιγότερων οιστρογόνων συνεπάγεται την απώλεια οστίτη ιστού.

Το 20% της οστικής απώλειας συμβαίνει μέσα στα πρώτα πέντε χρόνια της εμμηνόπαυσης.

Τι εξετάσεις πρέπει να κάνει μια γυναίκα που βρίσκεται σε εμμηνόπαυση;

Η οστική πυκνότητα υπολογίζεται με ειδική ακτινολογική εξέταση του ισχίου και της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης. 

Όταν η οστική πυκνότητα είναι χαμηλότερη του φυσιολογικού, πρέπει ο γιατρός σας να επιληφθεί και να σας καθοδηγήσει.

Πως μπορεί μια γυναίκα να διατηρεί τα οστά της υγιή κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης;

Από τη στιγμή που ξεκινούν τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης, πρέπει έτσι και αλλιώς να επισκεφτείτε τον γιατρό σας.

Είναι πολύ σημαντικό να συζητήσετε και να εφαρμόσετε ένα σχέδιο πρόληψης της οστικής απώλειας με τον γιατρό σας, όταν εμφανιστούν τα πρώτα σημάδια της εμμηνόπαυσης.

Υπάρχουν κάποιοι τρόποι που μπορείτε να ακολουθήσετε, για να κρατήσετε υγιή και γερά τα οστά σας:

• Υγιεινός τρόπος ζωής
• Καθημερινή άσκηση (ασκήσεις βάρους)
• Διατροφή που να περιλαμβάνει τροφές με ασβέστιο και βιταμίνη D
• Αποφυγή καπνίσματος
• Κατανάλωση αλκοόλ με μέτρο

Οστεοπόρωση: Συνήθεις ερωτήσεις 

Τι εξετάσεις μπορεί να μου ζητήσει ο γιατρός μου;

Ο γιατρός σας πριν το ραντεβού σας μπορεί να σας προτείνει μέτρηση μάζας της οστικής πυκνότητας. 

Οι εξετάσεις για την οστεοπόρωση προτείνονται σε γυναίκες άνω των 65 ετών. Συνήθως, στους άνδρες ζητούνται εξετάσεις στην ηλικία των 70 ετών. 

Ενδέχεται να ζητηθούν νωρίτερα, εάν υπάρχουν θέματα υγείας που μπορεί να ελλοχεύουν κινδύνους ανάπτυξης οστεοπόρωσης. 

Εάν δηλαδή, τυχαίνει κάποιος να έχει σπάσει κάποιο οστό μετά από κάποιο χτύπημα, ακόμα και από ένα μικρό πέσιμο, η εξέταση οστικής πυκνότητας μπορεί να είναι σημαντική για την εκτίμηση του κινδύνου εμφάνισης περισσότερων καταγμάτων.

Εάν τα αποτελέσματα των εξετάσεων δείχνουν χαμηλή πυκνότητα ή πως υπάρχουν αλλά σχετιζόμενα θέματα υγείας, μπορεί να πρέπει να επισκεφθείτε έναν γιατρό που να ειδικεύεται στις μεταβολικές διαταραχές (ενδοκρινολόγος) ή έναν γιατρό που να ειδικεύεται στις παθήσεις των αρθρώσεων, των μυών ή των οστών (ρευματολόγος).

Τι πρέπει να κάνω για να προστατεύσω τον εαυτό μου από κατάγματα, εάν έχω οστεοπόρωση;

Μπορείτε να ακολουθήσετε τα παρακάτω βήματα, για να είστε ασφαλής στο σπίτι σας και να προλάβετε τυχόν πεσίματα:

• Προσπαθήστε να έχετε καλό φωτισμό στους εσωτερικούς χώρους.
• Αποφύγετε τις κινούμενες καρέκλες με ρόδες.
• Αποφύγετε τα χαλιά που δεν εφαρμόζουν καλά στο πάτωμα του σπιτιού σας.
• Αποφύγετε τα υποδήματα χωρίς τακούνι και αντιολισθητικό πέλμα.
• Προσέξτε τον τρόπο με τον οποίο σηκώνεστε από την ύπτια στην όρθια θέση.

Συνοψίζοντας…

Η οστεοπόρωση είναι μια συχνή νόσος.

Αν και συμβαίνει και στα δύο φύλα, οι γυναίκες είναι πιο επιρρεπείς στην οστεοπόρωση λόγω της εμμηνόπαυσης που συνδέεται άρρηκτα με την πτώση των οιστρογόνων και ως εκ τούτου την απώλεια οστικής μάζας.

Δεν πρέπει να ανησυχείτε, γιατί η οστεοπόρωση μπορεί να προληφθεί με απλές καθημερινές ενέργειες, όπως αλλαγές στην διατροφή και στον τρόπο ζωής σας!

Αρκεί να κάνετε τις απαραίτητες εξετάσεις και να ακολουθήσετε τις συμβουλές του γιατρού σας

Να θυμάστε ότι μπορείτε να ζήσετε μια δραστήρια και γεμάτη ζωή ακόμη και αν έχετε οστεοπόρωση!