Η πρωτογενής πρόληψη, γίνεται με τα εμβόλια. Τα εμβόλια που κυκλοφορούν μας προφυλάσσουν μόνο από συγκεκριμένους γονότυπους των HPV. Μετά τον εμβολιασμό, δημιουργούνται στον οργανισμό μας αντισώματα, τα οποία δεν επιτρέπουν στους συγκεκριμένους ιούς να δημιουργήσουν ενεργό λοίμωξη. Αυτή η λύση είναι ιδανική και κυκλοφορούν ήδη δύο προληπτικά εμβόλια. Τα εμβόλια αυτά πρέπει να γίνουν πριν έρθει το κορίτσι σε επαφή με τον ιό. Συνιστάται να γίνονται πριν την έναρξη των σεξουαλικών επαφών.
Αν θα θέλαμε να μιλήσουμε θεωρητικά, για να μη μολυνθεί κανείς από οποιονδήποτε HPV, πρέπει να μην έρθει σε επαφή με μολυσμένο άτομο. Γενικά, ο καλύτερος τρόπος πρόληψης των σεξουαλικώς μεταδιδομένων νοσημάτων θα ήταν, να γίνει προληπτικός έλεγχος στο ζευγάρι, πριν την έναρξη επαφών. Όχι μόνο για τους HPV, αλλά και για τα περισσότερα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (AIDS, ηπατίτιδες, σύφιλη, βλεννόρροια, χλαμύδια κ.ά.) ο προληπτικός κλινικός και εργαστηριακός έλεγχος θα ήταν ιδανικός. Δυστυχώς, όμως, αυτό συνήθως δεν γίνεται, για πολλούς και κατανοητούς λόγους. Στην περίπτωση μόλυνσης από τους HPV, υπάρχει ακόμη ένα μεγάλο πρόβλημα: στους περισσότερους ανθρώπους, οι αλλοιώσεις που προκαλούνται από τους HPV δεν είναι εμφανείς. Είναι συνήθως υποκλινικές και επομένως μη ορατές από τους ασθενείς, αλλά και από το γιατρό (αν μιλάμε για απλή κλινική εξέταση, με γυμνό μάτι). Επίσης, δεν υπάρχει αξιόπιστη μέθοδος ρουτίνας για ανίχνευση των αντισωμάτων από HPV-μόλυνση στο αίμα.
Με βάση τα ανωτέρω, η αποφυγή της μόλυνσης είναι εφικτή, μόνο στην περίπτωση εμφανών οξυτενών κονδυλωμάτων στον/στην σύντροφο. Η πρόληψη μετάδοσης HPV, από επαφή με άτομο που έχει υποκλινικές αλλοιώσεις, είναι δύσκολη.
Γιατί χρειάζονται προληπτικά εμβόλια;
Η έγκαιρη ανίχνευση προκαρκινικών αλλοιώσεων αφορά, προς το παρόν, μόνο στον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Για τους άλλους καρκίνους, που σχετίζονται με τους HPV, δεν έχουν καθιερωθεί ακόμη αξιόπιστες εξετάσεις για έλεγχο ρουτίνας του πληθυσμού.
Ακόμη όμως και για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, με βάση τα διεθνή δεδομένα, δεν ελέγχονται προληπτικά όλες οι γυναίκες. Υπάρχουν πολλές χώρες, στις οποίες δεν γίνεται καν προληπτικός έλεγχος και πάρα πολλές χώρες, στις οποίες ελέγχεται μόνο ένα μικρό ποσοστό του πληθυσμού.
Οι στατιστικές δείχνουν, ότι και στις κοινωνίες που ελέγχονται προληπτικά, υπάρχει ένα ποσοστό καρκίνων που διαφεύγει (είτε επειδή στην πραγματικότητα είναι ανέφικτη η πλήρης κάλυψη του πληθυσμού με τακτικούς προληπτικούς ελέγχους είτε επειδή οι διαγνωστικές μέθοδοι ποτέ δεν είναι τέλειες). Στις ΗΠΑ, η καθιέρωση του τεστ Παπανικολάου από τη δεκαετία του ’50, επέφερε θεαματική μείωση της συχνότητας του καρκίνου του τραχήλου (από 40-50 καρκίνους ανά 100.000 γυναίκες ετησίως, μειώθηκε σε 8 καρκίνους ανά 100.000 γυναίκες στις ημέρες μας). Παρόλα αυτά στη συγκεκριμένη χώρα εμφανίζονται περίπου 9.000 νέα περιστατικά καρκίνου τραχήλου μήτρας ετησίως. Οι στατιστικές έχουν δείξει, ότι οι μισές από αυτές τις γυναίκες δεν έκαναν ποτέ τεστ Παπανικολάου και ένα ακόμη 10% δεν έκανε τεστ μέσα στην προηγούμενη δεκαετία. Όμως, στο υπόλοιπο 40% γινόταν κάποιος προληπτικός έλεγχος (όχι πάντοτε τέλειος), αλλά δεν απέδωσε.
Η διεθνής εμπειρία δείχνει, ότι για να έχουμε ιδανικά αποτελέσματα, χρειάζεται πρωτογενής πρόληψη (εμβόλιο), που όπως θα δούμε μειώνει την επικινδυνότητα κατά τουλάχιστον 70%, αλλά και δευτερογενής πρόληψη (τεστ Παπανικολάου, HPV τεστ, Κολποσκόπηση κ.ά.).
