HPV – Ιός φάντασμα

Δεν είναι μόνο ένας
Η αθόρυβη επιδημία και τι πρέπει να γνωρίζουν οι γυναίκες

Ασφαλώς, έχετε ακούσει για διάφορους ιούς. Μιλάμε για τους μικρότερους σε μέγεθος μολυσματικούς παράγοντες στη φύση. Μια μεγάλη κατηγορία ιών, που μολύνουν τον άνθρωπο και μπορεί να του προκαλέσουν θηλώματα, είναι οι HPV (Human Papilloma Viruses), όπως αναφέρονται διεθνώς (ιοί των ανθρωπίνων θηλωμάτων).

– Πώς μεταδίδονται οι HPV;

Γενικά, οι HPV μεταδίδονται εύκολα από άνθρωπο σε άνθρωπο με την τριβή του δέρματος και των βλεννογόνων.

– Και τι μπορεί να προκαλέσουν;

Στην ερώτηση αυτή, η απάντηση είναι δύσκολη, επειδή υπάρχουν ιδιαιτερότητες… Ανάλογα με τον τύπο του ιού μπορεί να προκληθούν διαφορετικές αλλοιώσεις, αλλά και ο ίδιος τύπος ιού, εάν μολύνει διαφορετικά άτομα, δεν είναι σίγουρο, ότι θα προκαλέσει το ίδιο αποτέλεσμα…

Η πραγματικότητα, είναι, ότι οι HPV, συνήθως, δεν προκαλούν τίποτα. Γιατί; … Απλά, δεν τους επιτρέπει το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Όμως, εάν η άμυνά μας είναι πεσμένη, τότε ο ιός αρχίζει να προκαλεί αλλοιώσεις στα κύτταρά μας.

– Και πώς θα εκδηλωθεί αυτή η λοίμωξη;

Συνήθως, οι αλλοιώσεις είναι μικροσκοπικές και δεν φαίνονται με γυμνό μάτι. Παραμένει, όπως λέμε, υποκλινική, δηλαδή δεν μπορεί κανείς να τη δει στην απλή κλινική ιατρική εξέταση. Από αυτή την άποψη, οι HPV είναι επικίνδυνοι γιατί, ούτε ο ασθενής γνωρίζει ότι έχει μολυνθεί, ούτε ο γιατρός το βλέπει σε μια απλή εξέταση. Σε λίγες περιπτώσεις υπάρχουν ορατές αλλοιώσεις, όπως τα οξυτενή κονδυλώματα.

Επομένως, εάν κάποιος έρθει σε επαφή με μολυσμένο άτομο, μπορεί να προκληθεί λοίμωξη, μπορεί και όχι (ανάλογα με την ευαισθησία που έχει το αμυντικό του σύστημα). Αν αρχίσει μια λοίμωξη στα κύτταρα και έχουμε ένα υγιές ανοσοποιητικό σύστημα, μέσα σε λίγους μήνες ο οργανισμός θα καταστείλει τη λοίμωξη, χωρίς καν να πάρουμε είδηση, ότι μολυνθήκαμε. Αν όμως το ανοσοποιητικό μας σύστημα δεν μπορέσει να καταστείλει τη λοίμωξη από τους HPV, τότε θα έχουμε αλλοιώσεις.

– Τι αλλοιώσεις μπορεί να προκαλέσουν οι HPV;

Ανάλογα με τον τύπο του ιού μπορεί να προκύψουν κλινικές αλλοιώσεις, δηλαδή εμφανείς, ορατές με γυμνό μάτι, όπως τα οξυτενή κονδυλώματα. Όμως, το συνηθέστερο είναι να συμβεί αυτό που αναφέρθηκε ήδη, δηλαδή να προκύψουν αλλοιώσεις, που δεν φαίνονται με γυμνό μάτι. Αυτό αφορά, κυρίως, στον τράχηλο της μήτρας. Οι αλλοιώσεις στον τράχηλο της μήτρας δεν είναι ορατές παρά μόνο με ειδικές μεγεθύνσεις (κολποσκόπιο, μικροσκόπιο). Οι αλλοιώσεις αυτές έχουν πολύ μεγάλη σημασία για την υγεία των γυναικών, επειδή ο τράχηλος της μήτρας είναι το πιο ευάλωτο όργανο σε καρκινογένεση από τους ογκογόνους HPV. Ο λόγος είναι ο εξής: εάν οι αλλοιώσεις αυτές έχουν προκληθεί από HPV υψηλού κινδύνου και το ανοσοποιητικό σύστημα δεν μπορεί να τις εξαφανίσει, ίσως εξελιχθούν σε καρκίνο.

Οι γεννητικοί τύποι των HPV

Δεν έχουμε ένα μόνο HPV, αλλά πολλούς και διαφορετικούς. Έχουν περιγραφεί περισσότεροι από 150 διαφορετικοί γονότυποι (με βάση τις διαφορές στο DNA τους). Όμως, μας ενδιαφέρουν περισσότερο οι HPV, που προσβάλλουν τα γεννητικά όργανα και ονομάζονται γεννητικοί τύποι. Αυτοί, χωρίζονται σε κατηγορίες χαμηλού και υψηλού κινδύνου. Όπως φαίνεται στον πίνακα οι HPV χαμηλού κινδύνου περιλαμβάνουν τους τύπους 6, 11 κ.ά. Οι HPV χαμηλού κινδύνου προκαλούν οξυτενή κονδυλώματα και υποκλινικές αλλοιώσεις, οι οποίες συνήθως υποχωρούν αυτόματα και δεν εξελίσσονται σε καρκίνο. Οι HPV υψηλού κινδύνου περιλαμβάνουν τους τύπους 16, 18 κ.ά. Οι HPV υψηλού κινδύνου προκαλούν υποκλινικές αλλοιώσεις, οι οποίες σε ποσοστά 80-90% υποχωρούν αυτόματα εντός 2-3 ετών. Όμως, υπάρχει μικρή πιθανότητα, οι αλλοιώσεις που προκλήθηκαν από HPV υψηλού κινδύνου, να εξελιχθούν σε προκαρκινικές αλλοιώσεις και διηθητικό καρκίνο. Η πιθανότητα είναι γύρω στο 10-20%. Ο κίνδυνος είναι μικρότερος στις γυναίκες κάτω των 30 ετών και μεγαλύτερος σε μεγαλύτερες ηλικίες.

Η μόλυνση λοιπόν είναι σεξουαλικώς μεταδιδόμενη και πολύ συχνή στο γενικό πληθυσμό. Υπολογίζεται, ότι με τα σημερινά δεδομένα, οι Αμερικανοί σε ποσοστό μέχρι και 80% έχουν πιθανότητα να κολλήσουν κάποιον ή κάποιους HPV, μέχρι την ηλικία των 50 ετών.

– Υπάρχει λόγος να ανησυχούν οι γυναίκες;

Δεν υπάρχει. Μπορεί η μόλυνση να είναι συχνή, αλλά οι καρκίνοι είναι σπάνιοι και στην πλειοψηφία τους προλαμβάνονται.

ΜΙΑ ΜΟΛΥΝΣΗ ΜΕ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ
ΑΠΟ ΙΟ-ΦΑΝΤΑΣΜΑ

Ας δούμε κάποια στατιστικά στοιχεία σχετικά με τη συχνότητα της μόλυνσης και τις επιπτώσεις της στον πληθυσμό.

Η μόλυνση από τους HPV μπορεί να εκδηλωθεί με διαφορετικά πρόσωπα.

Οι Αμερικανίδες, σε ποσοστό 1-3%, θα εκδηλώσουν σε κάποια στιγμή της ζωής τους οξυτενή κονδυλώματα. Πιο πρόσφατες μελέτες δείχνουν, ότι σήμερα η συχνότητα των οξυτενών κονδυλωμάτων έχει αυξητικές τάσεις. Οι γυναίκες, που έχουν εμφανίσει στο παρελθόν οξυτενή κονδυλώματα, είναι συνήθως οι μόνες που γνωρίζουν σίγουρα, ότι έχουν κολλήσει HPV. Στις υπόλοιπες κατηγορίες γυναικών, που φαίνονται στην πυραμίδα, δεν υπάρχουν εμφανείς αλλοιώσεις. Μόνο εάν κάνει κανείς ειδικές εξετάσεις μπορεί να ανιχνευτεί ο ιός ή να εντοπιστούν οι αλλοιώσεις, που μπορεί να έχουν προκληθεί.

– Μπορεί λοιπόν κάποιος να κόλλησε HPV και να μη το γνωρίζει;

Βέβαια. Αυτό είναι πολύ πιθανό.

– Μπορεί δηλαδή να υπήρξε μόλυνση από HPV και να μη φαίνεται ακόμη και στην κολποσκόπηση;

Σωστά. Στις γυναίκες αυτές είτε η μόλυνση είναι πρόσφατη και δεν έχουν εκδηλωθεί ακόμη αλλοιώσεις είτε πρόκειται για υποτροπή. Υπάρχει επίσης το ενδεχόμενο, οι αλλοιώσεις να μην είναι εμφανείς στην κολποσκόπηση (να βρίσκονται π.χ. μέσα στον ενδοτραχηλικό σωλήνα) ή να διαφύγουν της προσοχής του γιατρού (η κολποσκόπηση είναι υποκειμενική εξέταση – η αξιοπιστία της εξαρτάται και από την εμπειρία του γιατρού).

Ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού μολύνεται σε κάποια φάση της ζωής του από κάποιον ή κάποιους HPV. Δημιουργείται προφανώς λοίμωξη. Εμφανίζονται αλλοιώσεις που σε λίγους μήνες τις καταστέλλει το ανοσοποιητικό σύστημα και επομένως εξαφανίζονται. Εάν σε μια επόμενη χρονική στιγμή γίνουν εξετάσεις μπορεί να μην ανευρεθεί η προηγούμενη HPV μόλυνση.

– Δεν μπορώ να ξέρω αν έχω μολυνθεί και από ποιον HPV;

Οι HPV είναι διαφορετικοί από τους περισσότερους ιούς που γνωρίζουμε. Εισέρχονται στο δέρμα ή στους βλεννογόνους μας και προκαλούν αλλοιώσεις. Το ανοσοποιητικό μας σύστημα τους καταπολεμά κυρίως με μηχανισμούς τοπικής εμβέλειας (ανοσία κυτταρικού τύπου). Δεν παράγονται υψηλά επίπεδα αντισωμάτων στο αίμα. Αυτός είναι και ο λόγος, για τον οποίο δεν μπορούμε να μετρήσουμε εύκολα αυτά τα αντισώματα και να αποφανθούμε αν έχουμε ενεργό λοίμωξη τώρα ή είχαμε παλιά.

Ο HPV έχει χαρακτηριστεί και ως «ιός-φάντασμα» επειδή μετά την υποχώρηση της λοίμωξης, το DNA του ιού παραμένει στους ιστούς σε πάρα πολύ μικρές ποσότητες – μη ανιχνεύσιμες. Ο ιός δεν μπορεί να πολλαπλασιαστεί μόνος του. Εκμεταλλεύεται τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων της βασικής στιβάδας στο πλακώδες επιθήλιο, που καλύπτει τους βλεννογόνους και το δέρμα μας και αναπαράγει και αυτός το DNA του. Εφόσον το ανοσοποιητικό μας και οι ογκοκατασταλτικοί μας μηχανισμοί δουλεύουν σωστά, δεν επιτρέπουν στον HPV να πολλαπλασιαστεί σε μεγάλες ποσότητες και να προκαλέσει λοίμωξη ή εξαλλαγή στα κύτταρα. Εάν όμως, η άμυνά μας ατονήσει, υπάρχει κίνδυνος. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο, στις γυναίκες με ιστορικό προκαρκινικών αλλοιώσεων στον τράχηλο της μήτρας, συνιστάται τακτική μακροχρόνια παρακολούθηση μετά από τη θεραπεία (θεωρείται βέβαιο λόγω ιστορικού ότι οι αναφερθέντες μηχανισμοί προστασίας δεν δουλεύουν σωστά στη συγκεκριμένη γυναίκα).

– Μια φορά κολλάει κάποιος HPV και τον έχει για πάντα;

Μιλήσαμε πριν για τις δυσκολίες που υπάρχουν, ώστε να αποκλείσουμε αν κάποια γυναίκα έχει ή δεν έχει μολυνθεί. Εάν βρούμε αλλοιώσεις και ανιχνεύσουμε τον ιό, τότε είμαστε σίγουροι «ότι έχει κολλήσει». Εάν όμως δεν βρούμε το DNA του HPV, δεν μπορούμε να βεβαιώσουμε, ότι δεν υπήρξε μόλυνση. Υπάρχει πάντοτε και το αναπάντητο ερώτημα «αν ο HPV παραμένει επάνω μας εφ’ όρου ζωής ή όχι».

Θεωρείται βέβαιο, ότι ο οργανισμός μας μπορεί να καταστείλει τη λοίμωξη, αλλά δεν «ξεφορτώνεται» τον ιό τόσο γρήγορα…

Μετά την καταστολή της λοίμωξης από τον οργανισμό μας, ο HPV παραμένει στα κύτταρα της βασικής μεμβράνης και πολλαπλασιάζεται παράλληλα με τις κυτταρικές διαιρέσεις. Καταστέλλεται σε τοπικό επίπεδο (ανοσία κυτταρικού τύπου), αλλά το κεντρικό σύστημα του ανοσοποιητικού (παραγωγή αντισωμάτων – ανοσία χυμικού τύπου) δεν «βλέπει τον ιό». Μπορεί σε κάποια φάση, ο HPV να καταφέρει, ξεγελώντας την τοπική κυτταρική ανοσία, να ξαναφουντώσει και να προκαλέσει αλλοιώσεις στα κύτταρα. Αυτό το βλέπουμε σε περιπτώσεις γυναικών, που δεν έχουν τα τελευταία χρόνια σεξουαλικές επαφές και όμως εμφανίζουν υποτροπές της λοίμωξης. Είναι πιο συχνό φαινόμενο, στις γυναίκες στις οποίες χορηγούνται για πολύ καιρό φάρμακα που καταστέλλουν το ανοσοποιητικό (κορτιζόνη, ανοσοκατασταλτικά).

Τα εμβόλια για συγκεκριμένους τύπους HPV, δημιουργούν ικανοποιητικά επίπεδα αντισωμάτων στο αίμα, υψηλότερα επίπεδα αντισωμάτων από αυτά που προκαλούνται από την φυσική λοίμωξη. Για το λόγο αυτό είναι πολύ επιτυχή στην πρόληψη της μόλυνσης από συγκεκριμένους HPV.

Με τους HPV όλα είναι θέμα ισορροπίας, αφενός μεταξύ ανοσοποιητικού – ογκοκατασταλτικών μηχανισμών του ανθρώπινου οργανισμού, αφετέρου δε του τύπου του ιού.