Είναι η κυτταρολογική εξέταση των τραχηλικών επιχρισμάτων, στο μικροσκόπιο. Απλά, επικράτησε στην καθομιλουμένη, ο όρος τεστ Παπανικολάου. Εξετάζονται στο μικροσκόπιο κύτταρα από τα επιθήλια του τραχήλου. Ο γιατρός παίρνει κύτταρα από την επιφάνεια του τραχήλου με μια σπάτουλα και από τον ενδοτραχηλικό σωλήνα με ένα βουρτσάκι. Συλλέγονται, έτσι, πλακώδη κύτταρα από το εξωτερικό μέρος του τραχήλου, αδενικά κύτταρα από τον ενδοτραχηλικό σωλήνα και μεταπλαστικά κύτταρα από τη ζώνη μετάπλασης.
Στη συνέχεια, το υλικό επιστρώνεται σε γυάλινα πλακίδια και μονιμοποιείται με χρήση σπρέι ή με εμβάπτιση των πλακιδίων σε διάλυμα αλκοόλης. Μετά τη μονιμοποίηση, τα πλακίδια αποστέλλονται στο εργαστήριο, όπου γίνονται ειδικές χρώσεις των κυττάρων και στη συνέχεια εξετάζονται στο μικροσκόπιο.
Κύτταρα τραχήλου μήτρας, όπως φαίνονται κατά την εξέτασή τους στο μικροσκόπιο.
Η λογική του τεστ Παπανικολάου: συλλέγονται κύτταρα από τον τράχηλο της μήτρας. Στη συνέχεια, μελετώνται στο μικροσκόπιο από κυτταρολόγο. Στην περιφέρεια της εικόνας διακρίνονται φυσιολογικά και παθολογικά κύτταρα, που μπορεί να δει κανείς σε ένα τεστ Παπανικολάου.
Ποια είναι η τεχνική συλλογής των κυττάρων του τεστ σε υγρό;
Η τεχνική αυτή χρησιμοποιείται τα τελευταία χρόνια και έχει ως εξής: τα κύτταρα συλλέγονται από τον τράχηλο με ένα ειδικό βουρτσάκι (συσκευή cervex). Συλλέγονται, συγχρόνως, κύτταρα από το εξωτερικό μέρος του τραχήλου και τον ενδοτραχηλικό σωλήνα.
Στη συνέχεια, το τελικό τμήμα της βούρτσας αποσπάται και τοποθετείται σε ένα φιαλίδιο με ειδικό υγρό. Όλο το υλικό αποστέλλεται στο εργαστήριο. Γίνεται επεξεργασία με ειδικό μηχάνημα και απομονώνονται τα κύτταρα από το υγρό και τις άλλες προσμίξεις (βλέννη, αίμα κ.λπ.). Μετά, πάλι με τη βοήθεια μηχανήματος, τα κύτταρα στρώνονται πάνω σε πλακίδιο σε μονή στιβάδα (αποφεύγεται έτσι η αλληλοεπικάλυψη των κυττάρων) και κατόπιν εξετάζονται. Η τεχνική αυτή, επειδή μεσολαβεί μια φάση διατήρησης των κυττάρων σε υγρό, λέγεται διεθνώς LBC (Liquid Based Cytology). Στην Ελλάδα έχει επικρατήσει ο όρος Κυτταρολογία Υγρής Φάσης. Η ονομασία Thin Prep αφορά εμπορική ονομασία (προϊόν συγκεκριμένης εταιρείας).
Τι διαφορά έχει το τεστ Παπανικολάου από τη βιοψία;
Στο τεστ Παπανικολάου συλλέγουμε ένα τυχαίο δείγμα κυττάρων από την επιφάνεια του τραχήλου της μήτρας και από τον ενδοτραχηλικό σωλήνα. Εάν, αργότερα, στην εξέταση των κυττάρων αυτών στο μικροσκόπιο, ο γιατρός βρει κάποια , δεν μπορούμε να γνωρίζουμε την ακριβή θέση από την οποία προέρχονται.
Η βιοψία προσφέρει ακριβή διάγνωση, αλλά με μια προϋπόθεση: να ληφθεί το δείγμα από το σωστό σημείο. Για να πάρουμε δείγμα από τη σωστή περιοχή πρέπει να γίνει κολποσκόπηση. Ο γιατρός, που θα κάνει την κολποσκόπηση, πρέπει να είναι εξειδικευμένος. Εάν δεν είναι, μπορεί να πάρει δείγμα από λάθος περιοχή και τα αποτελέσματα να είναι παραπλανητικά.
Στην ιατρική ορολογία, εάν υπάρχει κάποιο πρόβλημα και η εξέταση που κάναμε δεν το δείξει, τότε η εξέταση λέγεται ψευδώς αρνητική. Έχει αποδειχθεί, ότι τα περισσότερα ψευδώς αρνητικά τεστ Παπανικολάου οφείλονται σε κακή λήψη. Λιγότερες φορές φταίει η κακή επίστρωση και προπαρασκευή του πλακιδίου και σπανιότερα η λανθασμένη διάγνωση κατά την εξέταση στο μικροσκόπιο. Έχει αποδειχθεί, ότι η καλύτερη λήψη για τεστ Παπανικολάου γίνεται από εξειδικευμένους γιατρούς (κυτταρολόγους και γυναικολόγους).
Ποια μέθοδος τεστ Παπανικολάου είναι καλύτερη;
Η Κυτταρολογία Υγρής Φάσης (LBC) έχει μεγαλύτερο κόστος από το παραδοσιακό τεστ Παπανικολάου.
Έχει δύο πλεονεκτήματα: το πρώτο πλεονέκτημα είναι η καλύτερη εικόνα για τον κυτταρολόγο, κατά τη μικροσκοπική εξέταση, που έχει ως αποτέλεσμα την ανίχνευση περισσότερων LSIL. Το δεύτερο πλεονέκτημα είναι, ότι το υλικό στο φιαλίδιο διατηρείται στο εργαστήριο και εάν κατά την εξέταση των κυττάρων στο μικροσκόπιο υπάρξει ένδειξη μόλυνσης από HPV ή αμφιλεγόμενη ατυπία, λόγω πιθανής λοίμωξης από ιό (κατηγορία ASCUS), μπορεί να γίνει αναζήτηση του HPV-DNA στο εργαστήριο και να διευκρινιστεί το πρόβλημα, χωρίς να χρειαστεί να έρθει ξανά η γυναίκα στο ιατρείο για λήψη καινούργιου υλικού.
Οι μελέτες έχουν δείξει, ότι η τεχνική LBC πλεονεκτεί μόνο στην ανεύρεση περισσότερων LSIL, ενώ δεν φαίνεται να υπάρχει σημαντική διαφορά στην ανεύρεση HSIL, που είναι και ο κύριος στόχος μας, ειδικά σε προγράμματα μαζικού ελέγχου.
Απαιτείται κάποια προετοιμασία πριν το τεστ Παπανικολάου;
Όπως περιγράψαμε, γίνεται συλλογή κυττάρων από την επιφάνεια του τραχήλου της μήτρας. Για το λόγο αυτό, δεν θα ήταν καλό να ληφθεί το τεστ τις ημέρες της έμμηνης ρύσης, αφού το αίμα της περιόδου θα έχει συμπαρασύρει κύτταρα από την επιφάνεια του τραχήλου. Είναι αυτονόητο, ότι η γυναίκα δεν πρέπει να κάνει κολπικές πλύσεις ή να χρησιμοποιήσει κολπικά gel και κρέμες, τις προηγούμενες 48 ώρες. Επίσης, θα ήταν καλό, να μην έχει προηγηθεί σεξουαλική επαφή το προηγούμενο 24ωρο.
Θα πάω στο γιατρό επειδή έμεινα έγκυος. Δεν έχω κάνει τεστ Παπανικολάου πρόσφατα. Μπορώ να κάνω;
Εάν δεν έχει γίνει τεστ για ένα έτος και περισσότερο, θα ήταν καλό να γίνει. Συνήθως, η πρώτη εξέταση της εγκυμοσύνης είναι μια ευκαιρία για έλεγχο, ιδιαίτερα σε γυναίκες που δεν υποβάλλονται σε τακτικούς προληπτικούς ελέγχους. Ο γυναικολόγος θα καθορίσει τι περιλαμβάνει ο έλεγχος, που πρέπει να γίνει.
Η λήψη του τεστ δεν είναι επικίνδυνη στην εγκυμοσύνη. Συνήθως, ο γιατρός δεν παίρνει τα κύτταρα του ενδοτραχήλου με βουρτσάκι, αλλά με βαμβακοφόρο στειλεό, για να μην επηρεαστεί το βλεννώδες πώμα του τραχήλου.
Χρειάζονται τεστ Παπανικολάου οι γυναίκες που δεν είναι τώρα ενεργές σεξουαλικά;
Εάν υπήρξε κάποτε μόλυνση από HPV, το τεστ πρέπει να επαναλαμβάνεται, ακόμη και στην περίπτωση, που κάποια γυναίκα δεν είναι τώρα ενεργή σεξουαλικά, για το ενδεχόμενο υποτροπής παλιάς μόλυνσης από HPV.
Χρειάζονται τεστ Παπανικολάου οι γυναίκες που έχουν υποβληθεί σε υστερεκτομή;
Εάν έχει γίνει υφολική (έχει αφαιρεθεί μόνο το σώμα της μήτρας και έχει μείνει ο τράχηλος) και βέβαια χρειάζεται τεστ Παπανικολάου.
Εάν η υστερεκτομή έγινε για κακοήθεια, χρειάζεται παρακολούθηση με τεστ Παπανικολάου για το ενδεχόμενο εμφάνισης αλλοιώσεων στον κόλπο. Το ίδιο ισχύει και για περιπτώσεις με ιστορικό προκαρκινικών αλλοιώσεων στον τράχηλο της μήτρας στο παρελθόν (CIN) ή σε κάθε περίπτωση, που έγινε μεν η υστερεκτομή για άλλο λόγο (π.χ. ινομυώματα, αιμορραγίες, ενδομητρίωση), αλλά βρέθηκαν στη βιοψία αλλοιώσεις από HPV στον τράχηλο.
Μόνο στις περιπτώσεις εκείνες που έχει γίνει ολική υστερεκτομή για καλοήθη πάθηση και δεν υπήρξε ιστορικό με αλλοιώσεις από HPV, δεν συνιστάται κυτταρολογικός έλεγχος του κόλπου.
Από ποια ηλικία είναι καλό να γίνεται το τεστ Παπανικολάου και μέχρι ποια ηλικία;
Σύμφωνα με τις νέες οδηγίες της Αμερικανικής Αντικαρκινικής Εταιρείας, η λήψη τεστ πρέπει να αρχίζει από τη ηλικία των 20 ετών και μετά (σε ενεργές σεξουαλικά γυναίκες). Σε γυναίκες μικρότερης ηλικίας, που έχουν αρχίσει σεξουαλικές επαφές και στις οποίες υπάρχουν προβλήματα , μπορεί η λήψη του τεστ να αρχίσει νωρίτερα.
Σε ατομικό επίπεδο, συνηθίζεται η λήψη τεστ Παπανικολάου να γίνεται μαζί με την ετήσια Γυναικολογική εξέταση. Σε προγράμματα μαζικού ελέγχου για την πρόληψη του καρκίνου της μήτρας έχει αποδειχθεί ότι σε γυναίκες χωρίς ιστορικό CIN θα μπορούσε η λήψη του τεστ Παπανικολάου να γίνεται ανά διετία ή και ανά τριετία. Όμως, αυτό πρέπει να αποφασίζεται από το γιατρό της κάθε γυναίκας, με βάση την ηλικία της, το ιστορικό της και τους ατομικούς παράγοντες κινδύνου.
Η Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία, ανακοίνωσε πρόσφατα ότι γυναίκες 65 ετών ή μεγαλύτερες, που είχαν 3 πρόσφατα τεστ χωρίς παθολογία και κανένα παθολογικό τεστ εντός της τελευταίας δεκαετίας, μπορούν να σταματήσουν να ελέγχονται με τεστ Παπανικολάου. Πρέπει να τονίζεται στις γυναίκες αυτές, ότι αυτό δεν σημαίνει, ότι δεν πρέπει να ελέγχονται κάθε χρόνο για πρόληψη των καρκίνων των ωοθηκών, του ενδομητρίου, του αιδοίου και κυρίως του μαστού. Η ετήσια προληπτική κλινική εξέταση είναι απαραίτητη, όπως και άλλες εξετάσεις, που ενδεχόμενα θα υποδειχθούν από το γιατρό τους (μαστογραφία, υπερηχογράφημα έσω γεννητικών οργάνων κ.ά.).
Αξίζει να θυμάται κανείς ότι:
Το τεστ Παπανικολάου είναι οικονομική, μη επεμβατική και ανώδυνη μέθοδος και προσφέρεται για μαζικό έλεγχο του πληθυσμού τα τελευταία 50 χρόνια. Η εφαρμογή του τεστ στο μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού στις ΗΠΑ, έχει μειώσει θεαματικά το ποσοστό των θανάτων από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.
Στο διάγραμμα φαίνεται η μείωση της συχνότητας του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, που επιτεύχθηκε χάρη στην εφαρμογή του τεστ Παπανικολάου.
Είναι ενδιαφέρον, ότι από τις 9.000-12.000 περίπου νέες περιπτώσεις καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, που εμφανίζονται στις ΗΠΑ κάθε χρόνο, πάνω από τις μισές αναφέρουν, ότι δεν είχαν κάνει τεστ την τελευταία δεκαετία ή ότι δεν είχαν κάνει τεστ ποτέ. Οι στατιστικές αυτές έχουν πραγματοποιηθεί με τη χρήση του παραδοσιακού τεστ Παπανικολάου.
Με βάση τα προαναφερθέντα, το τεστ Παπανικολάου, ως εξέταση για προληπτικό έλεγχο, είναι εξαιρετικά χρήσιμο. Με τις σύγχρονες τεχνικές βελτίωσης του τεστ, αλλά και το συμπληρωματικό έλεγχο με μοριακές τεχνικές, ο κίνδυνος στους πληθυσμούς, που υποβάλλονται σε τακτικούς ελέγχους, θα ελαχιστοποιηθεί. Στις επόμενες γενιές, εάν εφαρμοστεί μαζικά η χρήση των εμβολίων με παράλληλο προληπτικό έλεγχο, ο κίνδυνος θα τείνει να μηδενιστεί.
- Το τεστ Παπανικολάου πρέπει να συνδυάζεται με επίσκεψη στο γυναικολόγο.
- Το τεστ Παπανικολάου είναι μια εξέταση ρουτίνας για μαζικό έλεγχο του γυναικείου πληθυσμού. Χρησιμεύει μόνο για την πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Δεν είναι αξιόπιστο για την ανίχνευση άλλων γυναικολογικών καρκίνων (ενδομητρίου, ωοθηκών, κόλπου, αιδοίου).
- Για την πρόληψη του συνόλου των γυναικολογικών καρκίνων, η γυναίκα, εκτός από το τεστ Παπανικολάου, πρέπει να υποβληθεί σε γυναικολογική εξέταση. Ο γυναικολόγος θα καθορίσει, ανάλογα με την περίπτωση, εάν χρειάζονται συμπληρωματικές εξετάσεις και ποιες (υπερηχογράφημα έσω γεννητικών οργάνων, βιοψία ενδομητρίου, μαστογραφία, υπερηχογράφημα μαστών, καρκινικοί δείκτες κ.ά.).
- Με το τεστ Παπανικολάου έχουμε ενδείξεις για πιθανό πρόβλημα, όχι όμως σίγουρη και τελική διάγνωση. Ο γυναικολόγος και πάλι θα προσδιορίσει τι χρειάζεται να γίνει στη συνέχεια (κολποσκόπηση, βιοψία, αναζήτηση HPV-DNA τεστ, κ.ά.).
- Αναφέρθηκε, ότι με ένα μόνο τεστ Παπανικολάου δεν έχουμε πάντοτε σιγουριά. Σε μερικές περιπτώσεις το τεστ είναι ψευδώς αρνητικό. Τα ποσοστά των ψευδώς αρνητικών τεστ κυμαίνονται από 30% έως 40%. Όμως, εάν η γυναίκα υποβάλλεται σε τακτικούς ελέγχους, ο κίνδυνος να ξεφύγει κάποια σοβαρή αλλοίωση ελαχιστοποιείται, αφού η καρκινογένεση στον τράχηλο της μήτρας είναι χρονοβόρα διαδικασία και εάν δεν φανεί κάτι σε ένα τεστ, θα φανεί στο επόμενο. Ο γυναικολόγος και πάλι θα καθορίσει, λαμβάνοντας υπόψη το ιστορικό και την ηλικία κάθε γυναίκας, ποιες επιπλέον εξετάσεις χρειάζονται εκτός από το τεστ Παπανικολάου.
Πήρατε την απάντηση από το τεστ Παπανικολάου. Ποια είναι η σημασία της κάθε διάγνωσης.
Πώς εξηγούνται οι διάφοροι όροι που αναφέρονται στα αποτελέσματα και τι προγνωστική αξία έχουν;
Στη συνέχεια, επεξηγούνται διάφορα παθολογικά αποτελέσματα σε τεστ Παπανικολάου:
ASC. Η ομάδα αυτή περιλαμβάνει τα ASCUS και ASC-H. Σε κάποια κύτταρα από πλακώδες επιθήλιο βρίσκεται ατυπία, χωρίς όμως να μπορεί να προσδιοριστεί με ακρίβεια η σοβαρότητα και η βαρύτητά της. Εάν δοθεί θετικό αποτέλεσμα ASCUS πιθανολογούνται ελαφρύτερες αλλοιώσεις, ενώ η ταξινόμηση του τεστ ως ASC-H σημαίνει, ότι δεν μπορεί να αποκλειστεί η ύπαρξη σοβαρότερης αλλοίωσης.
Περίπου 3-10% του συνόλου των τεστ Παπανικολάου ταξινομούνται σε αυτές τις δύο κατηγορίες. Σε πολλές μελέτες, μετά τον τελικό έλεγχο (κολποσκόπηση με ή χωρίς βιοψία και αναζήτηση HPV-DNA) έχει αποδειχθεί, ότι:
- 50-60% των γυναικών δεν έχουν κανένα πρόβλημα,
- 40-50% έχουν μόλυνση από HPV. Στις μισές από αυτές δεν υπάρχουν αλλοιώσεις στους ιστούς. Οι άλλες μισές, σχεδόν, κατατάσσονται στην κατηγορία των CIN-1, ενώ ένα 6-8% των περιπτώσεων αποδεικνύεται, ότι έχει τελικά CIN-2 ή 3. Επίσης, έχει παρατηρηθεί, ότι σε σύνολο περίπου 1.000 τεστ αυτής της κατηγορίας, ανευρίσκεται τελικά και ένας καρκίνος.
LSIL. Αλλοιώσεις χαμηλού βαθμού ανευρίσκονται στο 1-3% των τεστ στο γενικό πληθυσμό και σε πολύ μεγαλύτερα ποσοστά, εάν επικεντρωθούμε στις μικρότερες ηλικίες. Όμως, ενώ σε γυναίκες μικρότερης ηλικίας των 21 ετών, ένα τεστ LSIL δεν έχει βαρύνουσα σημασία, σε γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας πρέπει να διερευνάται οπωσδήποτε.
Εάν ελέγξουμε με κολποσκόπηση και βιοψία όλες τις γυναίκες των οποίων τα τεστ Παπανικολάου έδειξαν LSIL, θα βρούμε, ότι η τελική διάγνωση είναι HSIL σε ποσοστά που κυμαίνονται από 10-18%. Τα μικρότερα ποσοστά αφορούν στις νεαρότερες γυναίκες, ενώ τα υψηλότερα αφορούν στην ομάδα άνω των 35 ετών. Επομένως, αξίζει να ελέγχονται περαιτέρω οι ασθενείς με διάγνωση LSIL με το τεστ Παπανικολάου (το επόμενο βήμα είναι η κολποσκόπηση).
HSIL. Στο γενικό πληθυσμό βρίσκουμε αυτό το αποτέλεσμα στα τεστ, σε μικρά ποσοστά (0,3-0,8%). Στον περαιτέρω έλεγχο (κολποσκόπηση), που οπωσδήποτε πρέπει να γίνει στην κατηγορία αυτή, συνήθως ανευρίσκονται αλλοιώσεις υψηλού βαθμού. Σε λίγες περιπτώσεις η τελική διάγνωση είναι LSIL (αφορούν συνήθως περιπτώσεις που υπερεκτιμήθηκαν στην κυτταρολογική εξέταση). Όμως, υπάρχουν και λίγες περιπτώσεις, στις οποίες το τεστ έδειξε HSIL και μετά τον έλεγχο, η τελική διάγνωση είναι διηθητικός καρκίνος (1-4%). Απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή σε γυναίκες μεγαλύτερες των 30 ετών, όταν έχουμε HSIL στο τεστ Παπανικολάου.
AGUS. Ατυπία από αδενικά κύτταρα, που δεν μπορεί να προσδιοριστεί με ακρίβεια στο τεστ Παπανικολάου, ανευρίσκεται σε ποσοστά 0,2-0,8% στο γενικό πληθυσμό. Σε 50-70% από αυτές τις περιπτώσεις, ο τελικός έλεγχος θα αποδείξει, ότι δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα και ήταν μια απλή υπερεκτίμηση. Όμως, στο μεγαλύτερο μέρος των υπόλοιπων γυναικών, ο περαιτέρω έλεγχος θα δείξει κατά σειρά συχνότητας: HSIL, αδενοκαρκίνωμα in situ (μη μεταστατικό) και διηθητικό καρκίνο (σε λίγες περιπτώσεις). Όσο μεγαλύτερη είναι η ηλικία, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος. Υπάρχουν περιπτώσεις (αφορούν συνήθως γυναίκες μεγαλύτερες των 35 ετών), στις οποίες ο γιατρός θα ζητήσει να ελέγξει και το ενδομήτριο, εκτός από τον τράχηλο, για το φόβο αδενοκαρκινώματος του ενδομητρίου.